Шарав гэртээ нэг ирэхэд нь Норов зэмлэж “Чи нэгдэлд орно орно гэж байж ороод, орсон хойноо ажлаас нь хийлцэхгүй, хадлан хадалцахгүй яасан хүн бэ?” гэжээ. Тэгэхэд Шарав: “Би нэгдлийг оргүй байхад овоог нь босгож өгсөн хүн. Нэгдэлд дургүй хүнийг дуртай болгож өгсөн” гэж маргаж егөөдөж хэлэв. Норов: “За тэр егөө дэгээгээр ч юу хийх вэ! Тэгвэл би хадланд гаръя. Чи энэ гэрээ сахиж хүүхдээ бөөцийлж бай!” гэхэд Шарав хэдэн хул айраг залгилчхаад “Би хоршоонд нэг очоод ирье. Хүүхдийн гутал байж магадгүй” гэж хэлээд мордоод алга болжээ.
Тэр үед манай намын дарга Арвайхээрийн Цоодол байсан юм. Цоодол эрчүүдийг хадланд гаргах гэж ухуулаад ч ядаж, даалгаад ч ядаж, арай гэж хэдэн хүнийг цуглуулаад хадланд гаргасан нь тэд өвс хадах дүр үзүүлэхээс биш, хадсан юм байхгүй, жаахан үүл харагдвал бороо орлоо гээд тараад алга болдог байжээ.
Цоодол ер нь аргатай ухаантай хүн. Тэгэхлээр тэр хавийн эмэгтэйчүүдийг цуглуулж ухуулга хийж гэнэ: “Өвс хадахгүй бол өвөл зудад мал өлбөрч үхнэ. Өвсийг сөлтэй ногоонд нь хадаж авъя. Айрагчин, архичин нарыг ажилд оруулж хадланд яаралтай гаргах хэрэгтэй байна. Үүнд та нар нэгдэлдээ, намын үүртээ тус бол” гэж хэллээ. Эмэгтэйчүүд Цоодолын саналыг зөвшөөрчээ. Норов тэр хуралд идэвхтэй оролцсон гэдэг юм. Тэр хурлаас тогтоол гаргажээ: “Хадлан хадаж дуустал хэсүүл эрчүүдэд айраг амсуулахгүй, архи үнэртүүлэхгүй” гэж тогтоол гаргасан гэдэг юм. Айраг амсуулахгүй гэдэг нь эрчүүд нэг айлд цуглаад өнжин хонон айраг ууж найрлахыг болиулна гэсэн үг юм. Түүнээс бус, чухамдаа огт амсуулахгүй гэсэн үг биш.
Тэр хурлаас хойшхон, Шарав арваад хүн дагуулаад “Манай айраг сайхан исэж байгаа” гээд гэртээ иржээ. Тэдний дотор манай дүү Пунцаг явалцсан юм. Тэр ингэж явснаа надад ярьсан юм. Тэдэнд Норов нэг нэг хул айраг хийж өгтөл айраг нь дуусжээ. “Яасан жаахан айрагтай байх юм?” гэжээ. Би ганцаараа хэдэн гүүгээ сайн сааж амжихгүй байна. Та нар гүүгээ саагаад айраг хийгээд уу” гэжээ. Гүү саагаад түүхий саам яаж уух вэ? “За Норов минь мах, мах чана” гэж Шарав хэлжээ. Норов “За” гээд нэг их тогоотой юм пар пар буцалгаад байжээ. Өнөөдүүл нь мах иднэ гэж шүлсээ гоожуулаад сууж л байжээ. Норов “За хоол ид” гээд төмпөн дүүрэн төмс, дээр нь өрөм цөцгий хийгээд өгчээ. Уг нь ч сайхан хоол байжээ. Гэвч өнөөх мах иднэ гэж горьдсон улс чинь урам хугарч гонсойж гэнэ. Шарав: “Бид хонь мал биш, өвс ногоо идэхгүй” гээд цухалдаж гэнэ. “Нэгдлийн ногоочин төмсөнд дуртай байлгүй” гээд Норов ажигч үгүй сууж байж. Зарим нь “Бид гахай, тахиа биш, энэ өвсөөр хоол хийж чадахгүй” гэцгээв. “Энэ төмсөнд чинь хүнд тэжээл болох тосны нүнжиг ч байхгүй” гээд голцгоож гэнэ. Тэгж голж харааж байхын хажуугаар “Амтыг нь үзье” гэж амссаар долоосоор байгаад төмсийг нь дуусгаж гэнэ. Манай Пунцаг сүүлд нь инээдэг байсан. Голж л байсан, төмс нь хорогдоод л байсан гэдэг юм.
Тэгээд Шарав “Архи гаргаад ир!” гэж. “Архи байдаггүй” гэж. “Миний хүрэн авдарт хэдэн шил юм бий” гээд Шарав хүрэн авдрынхаа түлхүүрийг нэхэж гэнэ. “Түлхүүрээ гээчихсэн“ гээд Норов өгсөнгүй. Тэд цухалдаж жаахан айраг уугаад баахан төмс идчихээд “Доржийнд очиж айраг ууя” гээд морджээ. Норов гадаа гараад “Доржийнх та нарт айраг архи өгөхгүй байх аа”гэж хэлжээ. Шарав тэгэхэд нь “Яагаад тэр вэ?” гэжээ. Норов хариулж “Яах вэ? Бид эмэгтэйчүүд саяхан хуралдаж хадлан хадаж дуустал хэсүүл улсад айраг амсуулахгүй, архи үнэртүүлэхгүй гэж тогтсон. Та нар хадлангийн ажлыг дуусга. Тэгэхлээр айраг, архи цөм бэлэн болно” гэжээ. Шарав хэлж: “Аа тийм бий, бүсгүйд хуралдаад бидэнд айраг өгөхгүй гэж тогтсон бол бид эрчүүд хуралдаад айраг ууна гэж тогтсон юм. Явцгаая, Доржийнд очъё” гээд явжээ. “Бид намын үүрийн даалгавраар та нарт архи, айраг хийж өгөхгүй байгаа юм” гэж Норовын хэлсэн үг тэдэнд бүдэгхэн дуулдав. Тэд Доржийнд очжээ. Тэгэхэд Доржийн авгай Цэвэлмаа айраг, архи байтугай төмс ч өгсөнгүй. Бас өөр хэдэн айлд очсон гэдэг юм. Тэр айлын авгай нар бас айраг, архи өгсөнгүй. Бүгдээрээ урьд нь өвс хадаж дуусахаас нааш айраг архи тэнүүл улсад өгөхгүй гэж тогтсон болохоор түүнийгээ чанга баримтлаад байсан гэдэг. Өнөөх бөөн улс тэгж явсаар тарж гэнэ.
Шарав, дээрээсээ Цоодолд шахагдаад, дэргэдээсээ Норовт шахагдаад өвс хадлан дээрх очиж ажилласан юм. Овоо л ажил хийсэн байх. Ер нь тэгээд манай тэнд айрагчин, наргианчид цөөрч, хадланчин олширч өвсөө сөл шимтэй ногоонд нь хадаж авсан юм.
Нэгдлийн захиргаанаас манай тэр хавийн эмэгтэйчүүдэд ажилд идэвхтэй зүтгэсэн гэж битүүхэн шиг үгтэй, их учиртай сайшаалын үнэмлэх тарааж өгсөн юм. Норовт тийм үнэмлэх бий. Эмэгтэйчүүд тэгж нэг эрэгтэйчүүдийг дийлсэн юм даа. Шарав цагаан санаатай нөхөрсөг зантай хүн. Сүүлдээ Норовын ажилсаг чанарын нөлөөнд орж нямбай ажилч болсон юм. Угаасаа адуунд их сайн хүн, ороо морийг уургалахдаа Шарав их сайн, харахад бахтай байдаг юм.
“Нэг үе бид чинь өвс хадах дургүй, хадахгүй байлаа. Өвс хадавч түүнийгээ хэрэглэхгүй орхиод салхинд хийсгэдэг байлаа. Хадсан өвсөө өвөлжөөндөө ойртуулахгүй, зусланд орхидог байлаа. Сүүлийн үед л жаахан өвс хадаж өвсөө ашиглаж сурч байна. Өвс гэдэг ч өвөл хавар ёстой нэг тарган үүц юм даа” гээд өвгөн тамхиа татаж жаахан дуугүй суув. Дараа нь нэмж хэлсэн нь: “За би Шаравтай таныг уулзуулахыг бодно. Та хоёр уулзаж яриад учраа ололцоно биз” гэв. “За тэгээрэй. Сонин явдал ярьж өгсөнд баярлалаа” гэж би хэлэв. Өвгөн Энэбиш тэгээд явчихлаа.
